"Δεν θέλω να πάω σχολείο": Πού οφείλεται η σχολική άρνηση;

Ορισμένες φορές τα παιδιά παρουσιάζουν μια έντονη άρνηση προς το σχολείο, που φαινομενικά μπορεί να μη δικαιολογείται, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια δυσάρεστη ένταση στο σπίτι. Τι είναι όμως αυτό που προκαλεί στα παιδιά αυτή τη συμπεριφορά;

Η σχολική άρνηση πολλές φορές εμφανίζεται ως το μέσο αποφυγής δυσάρεστων αισθημάτων (π.χ. άγχος, κατάθλιψη κ.λπ.) που μπορεί να προκαλούνται στο παιδί από παράγοντες που σχετίζονται με το σχολείο. Για παράδειγμα, το παιδί μπορεί να δέχεται εκφοβισμό από άλλα παιδιά στο σχολείο ή να αισθάνεται απομονωμένο, έτσι προκειμένου να αποφύγει τα δυσάρεστα συναισθήματα που μπορεί να του προκαλεί η κατάσταση αυτή, προτιμά να μείνει στο σπίτι, το οποίο λειτουργεί ως ένα ασφαλές καταφύγιο για το ίδιο.

Ένας άλλος λόγος που ένα παιδί μπορεί να αρνείται να πάει σχολείο, είναι για να αποφύγει κοινωνικές ή αξιολογητικές καταστάσεις που σχετίζονται με το σχολείο. Δηλαδή, εάν έχει ένα διαγώνισμα για το οποίο δεν αισθάνεται προετοιμασμένο ή φοβάται πως θα αποτύχει, προτιμά να το αποφύγει για να έχει το χρόνο να προετοιμαστεί καλύτερα. Ακόμη, μπορεί να αρνείται να πάει στο σχολείο για να αποφύγει μια κατάσταση που μπορεί να το κάνει να αισθανθεί άβολα μπροστά στους συμμαθητές του. Για παράδειγμα, μπορεί να ζητηθεί από ένα παιδί να παρουσιάσει ένα θέμα στην τάξη ή να συμμετάσχει σε μια σχολική γιορτή και επειδή ανησυχεί μήπως αποτύχει και το κοροϊδέψουν οι συμμαθητές του, προτιμά να το αποφύγει με το να μην πάει στο σχολείο. 

Στις περιπτώσεις αυτές, είναι πολύ σημαντικό να εντοπίζουμε εκείνες τις συμπεριφορές που υποδηλώνουν πως το παιδί αποφεύγει το σχολείο για κάποιο συγκεκριμένο λόγο και να συζητάμε ήρεμα μαζί του, προκειμένου να εντοπίσουμε το λόγο αυτό, ώστε να το βοηθήσουμε να το διαχειριστεί με κάποιο άλλο τρόπο, παρά με την αποφυγή του σχολείου. Επίσης, είναι σημαντικό να υπάρχει συνεργασία και με ένα ειδικό επαγγελματία σε τέτοιες περιπτώσεις, ο οποίος θα μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό των τρόπων εκείνων που θα βοηθήσουν το παιδί να διαχειριστεί αποτελεσματικά αυτό που αισθάνεται και να περιορίσει την αποφυγή του σχολείου.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να μη συμβαίνει κάτι ανησυχητικό στο σχολείο, αλλά το παιδί πάλι να επιθυμεί να παραμείνει στο σπίτι. Αυτό παρατηρείται όταν το παιδί, με την παραμονή του στο σπίτι, λαμβάνει κοινωνική σημασία ή ενίσχυση από τις δραστηριότητες που κάνει εκτός σχολείου. Για παράδειγμα, εάν με το να μένει σπίτι έχει την ευκαιρία να παίξει βιντεοπαιχνίδια ή να πάει για ψώνια, τότε αυτό αυξάνει τις πιθανότητες να παρουσιάζει πιο συχνά άρνηση για το σχολείο. Επομένως, σε τέτοιες περιπτώσεις είναι προτιμότερο να αφαιρούμε τα θετικά ερεθίσματα για να μειώνουμε τη θετική ενίσχυση που μπορεί να λαμβάνει το παιδί. Εάν μείνει το παιδί στο σπίτι, παρά να το αφήσουμε να παίξει ή να πάει βόλτες, μπορούμε να το βάλουμε να διαβάσει κάτι σχετικό με τα σχολικά του μαθήματα ή να κάνει κάποιες δουλειές στο σπίτι, όπως να συγυρίσει το δωμάτιό του, για να "σπάσουμε" τη θετική σύνδεση που μπορεί να δημιουργηθεί με την παραμονή του στο σπίτι.

Σε γενικές γραμμές, η σχολική άρνηση αποτελεί μια αρκετά δύσκολη και ανησυχητική κατάσταση τόσο για το παιδί όσο και για τους ίδιους τους γονείς. Συνεπώς, είναι πολύ σημαντικό να παρατηρούμε τη συμπεριφορά του παιδιού μας και να έχουμε μια καλή επικοινωνιακή σχέση μαζί του, για να είμαστε σε θέση να εντοπίζουμε έγκαιρα πιθανά προβλήματα που έχει και να το βοηθάμε να τα αντιμετωπίζει, πριν ενδεχομένως εξελιχθούν σε κάτι πιο δύσκολο.    

Βάσια Κρητιώτου
BA Ψυχολογία
MA Σχολική Ψυχολογία
MSc Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες / Δυσλεξία.

Πηγές: 
Kearney, C. A., & Albano, A. M. (2004). The Functional Profiles of School Refusal Behavior Diagnostic Aspects. Behavior Modification, 28(1), 147–161.
Powell, J. A. (2014). Οικογενειακή Ψυχολογία - Πρακτικός Οδηγός, Αθήνα: Εκδόσεις Μεταίχμιο.