Ποιος είναι ο ιδανικός ρόλος του πατέρα για υγιή ανάπτυξη του παιδιού;

Ο ρόλος του πατέρα στην οικογένεια έχει αλλάξει σημαντικά με το πέρασμα των χρόνων.

Τον 19ο  αιώνα είχε καίριο ρόλο στην εκπαίδευση και τη μετάδοση ηθικών αξιών, το πρώτο μισό του 20ου αιώνα στη μετάδοση προτύπων φύλου (κυρίως στα αγόρια) και την οικονομική στήριξη της οικογένειάς, ενώ από τη δεκαετία του ΄70 και μετά, έχει ένα πολυδιάστατο ρόλο. Σήμερα, εμπλέκεται ενεργά στη φροντίδα και το μεγάλωμα του παιδιού, την κοινωνική του εκπαίδευση αλλά και τη συναισθηματική στήριξη των μελών της οικογένειας.

Παρά τη ραγδαία αυτή αλλαγή και την αύξηση της εμπλοκής των ανδρών στην ανατροφή των παιδιών σε ετερόφυλες οικογένειες, η έρευνα τις τελευταίες δεκαετίες παραμένει επικεντρωμένη στις επιδράσεις της μητρικής φροντίδας στην ανάπτυξη του παιδιού. Και αυτό παρά το γεγονός ότι οι πρώτες προσπάθειες για διερεύνηση των επιδράσεων της πατρικής εμπλοκής έχουν καταδείξει σημαντικά ευρήματα για το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο πατέρας. Τα ευρήματα αυτά αλλά και η αναγκαιότητα για περαιτέρω έρευνα δεν έχουν ως στόχο τους τον υποβιβασμό του ρόλου της μητέρας, αλλά την κατάδειξη της σημασίας που διαδραματίζουν και οι δύο γονείς στην οικογένεια.

Οι Bögels και Phares  σε ανασκόπηση της ερευνητικής βιβλιογραφίας για τις επιδράσεις της πατρικής εμπλοκής στην ανατροφή, έχουν καταδείξει τη σημαντικότητα της ποιότητας της εμπλοκής αυτής στην πρόληψη διαφόρων μορφών άγχους αλλά και τη γενικότερη ευημερία του παιδιού. Συγκεκριμένα, η εμπλοκή του πατέρα που εκφράζεται μέσα από την άμεση αλληλεπίδραση με τα παιδιά και τη συμμετοχή στη φροντίδα κατά τον πρώτο χρόνο της ζωή τους, κρίνεται εξαιρετικά σημαντική για την ανάπτυξη της σχέσης πατέρα – παιδιού. Συνδέεται ακόμη με μειωμένα προβλήματα συμπεριφοράς του παιδιού στο σπίτι και το σχολείο, την ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης του στρες και της ματαίωσης, την υγιή ψυχολογική προσαρμογή του κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και την ακαδημαϊκή του επιτυχία.

 Ο βαθμός της εμπλοκής αυτής φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με το αίσθημα ικανότητας του πατέρα και εξαρτάται από το είδος της εμπλοκής της μητέρας και τις αντιλήψεις της σχετικά με τους γονικούς ρόλους. Υπερπροστατευτικές μητέρες ή γυναίκες που θεωρούν την ανατροφή και φροντίδα του παιδιού ως τον αποκλειστικό ρόλο της γυναίκας, τείνουν να μην θεωρούν τους συζύγους τους ικανούς και να μην ενθαρρύνουν την εμπλοκή τους σε αυτό το ρόλο.

 Οι έρευνες εστιάζουν ακόμη στη σημασία που έχει το παιχνίδι του νηπίου με τον πατέρα για τη διαχείριση του άγχους αργότερα, κατά την παιδική και εφηβική ηλικία και την ανάπτυξη κοινωνικών και δεξιοτήτων επίλυσης συγκρούσεων στα παιδιά. Συγκεκριμένα, το παιχνίδι με τον πατέρα, σε αντιδιαστολή με το παιχνίδι με τη μητέρα, συνήθως είναι ενεργητικό, περισσότερο διεγερτικό, προκλητικό και τείνει να εκτονώνει τη δυσφορία και το άγχος του νηπίου. Ενθαρρύνει την ανάπτυξη της αυτονομίας και εξερευνητικότητας, την ανάπτυξη του υγειούς συναγωνισμού χωρίς θυμό στα νήπια, ενώ μπορεί ακόμη να προβλέψει το δείκτη νοημοσύνης στα 3 τους χρόνια.

Επιπλέον, ο πατέρας μπορεί να διαδραματίσει και έναν έμμεσο ρόλο ως προς την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού. Η ποιότητα της σχέσης του με τη σύντροφό του φαίνεται να επηρεάζει αντίστοιχα και τη σχέση που αναπτύσσει η ίδια με το παιδί. Μητέρες οι οποίες περιέγραψαν τους συντρόφους τους ως στοργικούς και υποστηρικτικούς, που αναλαμβάνουν μέρος των εργασιών του νοικοκυριού και της φροντίδας του παιδιού κατά τα πρώτα χρόνια μετά τον τοκετό, ανέπτυξαν ασφαλείς δεσμούς με τα παιδιά τους, ενώ τα παιδιά τους προσαρμόζονταν γρηγορότερα σε καινούρια περιβάλλοντα και στην παρουσία ξένων ατόμων.

Παράλληλα, η συμμετοχή των ανδρών στις δουλειές του σπιτιού, η έκφραση στοργής στη μητέρα, όπως και η επίλυση των διαφορών με ήπιους τόνους, συμβάλλουν στη μετάδοση υγειών προτύπων στα παιδιά ως προς τις διαφυλικές τους σχέσεις, την ανάπτυξη ενσυναίσθησης, τη μη ανοχή στην ενδοοικογενειακή βία αργότερα στις σχέσεις τους ως ενήλικες, αλλά και τη διαχείριση των δικών τους συγκρούσεων.

 
Αναμφίβολα, λοιπόν, η εμπλοκή και των δύο γονέων, παρά τη διαφορετική τους συμβολή  στην ανατροφή του παιδιού, έχει εξέχουσα σημασία για την ομαλή ανάπτυξη και την ευημερία του. Η αμοιβαιότητα και υποστήριξη μεταξύ των γονέων μειώνει το βάρος της ευθύνης που συχνά ανατίθεται στον ένα γονέα και μπορεί να προσφέρει στο παιδί ένα υγειές περιβάλλον, μέσα από το οποίο μπορεί να αναπτύξει στο μέγιστο τις δυνατότητές του.

Παναγιώτης Κωνσταντίνου
Εγγεγραμμένος Σχολικός Ψυχολόγος
panaconstantinou@gmail.com